نقش مرکز اسناد امام رضا (ع) شهر سوق کهگیلویه در توسعه فرهنگی و تاریخی جنوب غرب ایران
✍️نویسنده:
محمد دانشفر برایی
کارشناس ارشد مدیریت علوم اداری


نقش مرکز اسناد امام رضا (ع) شهر سوق کهگیلویه در توسعه فرهنگی و تاریخی جنوب غرب ایران
خرداد ۱۴۰۴
چکیده
جنوب غرب ایران به‌دلیل پیشینه غنی تاریخی و فرهنگی، همواره بستر مناسبی برای پژوهش‌های تاریخی و فرهنگی بوده است. مرکز اسناد امام رضا (ع) در شهر سوق، شهرستان کهگیلویه، یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی این منطقه است که در سال ۱۳۹۷ توسط سید علی موسوی‌نژاد وقف آستان قدس رضوی شد و در آذرماه ۱۴۰۳ به بهره‌برداری رسید. این مرکز با دارا بودن بخش‌های کتابخانه، موزه و مرکز اسناد، نقش کلیدی در حفاظت و توسعه میراث مستند، هویت فرهنگی و سواد تاریخی ایفا می‌کند. این پژوهش به‌روش توصیفی-تحلیلی، با استفاده از منابع رسمی آستان قدس رضوی و مصاحبه‌های میدانی، به بررسی جایگاه و کارکردهای این مرکز می‌پردازد. نتایج نشان می‌دهد که مرکز اسناد امام رضا (ع) با دارا بودن بیش از ۲۶٬۰۰۰ برگ سند تاریخی و اشیاء موزه‌ای ارزشمند، توانسته است به‌عنوان پایگاهی مهم برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ جنوب کشور مطرح شود.

واژگان کلیدی: مرکز اسناد، امام رضا (ع)، سوق، کهگیلویه، آستان قدس رضوی، توسعه فرهنگی، میراث مستند

۱. مقدمه

جنوب غرب ایران، به‌ویژه استان کهگیلویه و بویراحمد، دارای پیشینه‌ای غنی از فرهنگ، تاریخ و اسناد مکتوب است. متأسفانه در سال‌های گذشته، نبود مراکز اسناد و کتابخانه‌های تخصصی باعث شده بود بسیاری از منابع ارزشمند این منطقه در معرض فراموشی یا نابودی قرار گیرد. وقف فرهنگی به‌عنوان یک ظرفیت مهم در حفظ و گسترش فرهنگ و دانش در ایران همواره مورد توجه بوده است. در این راستا، مرکز اسناد امام رضا (ع) در شهر سوق با همکاری و حمایت آستان قدس رضوی تأسیس شد تا خلأهای موجود در حوزه اسناد و منابع تاریخی منطقه را پوشش دهد. این مرکز به‌عنوان زیرمجموعه سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی فعالیت می‌کند.
۲. روش‌شناسی
این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. داده‌ها از طریق:
بررسی منابع رسمی وب‌سایت آستان قدس رضوی،
اسناد و اطلاعات ارائه‌شده توسط مدیر مرکز اسناد امام رضا (ع)،
و مصاحبه‌های میدانی با مسئولان و کارشناسان مرتبط جمع‌آوری گردید. سپس داده‌ها به‌صورت کیفی تحلیل شدند.
۳. یافته‌ها
۳.۱. تاریخچه تأسیس مرکز
مرکز اسناد امام رضا (ع) در سال ۱۳۹۷ به همت سید علی موسوی‌نژاد سوق و در راستای عمل به نیت وقف فرهنگی، به آستان قدس رضوی اهدا گردید. این مرکز در آذرماه ۱۴۰۳ با حضور مسئولان ملی و استانی در شهر سوق (دهدشت) افتتاح شد و فعالیت خود را به‌طور رسمی آغاز کرد.

۳.۲. ساختار و بخش‌های مرکز
مرکز اسناد امام رضا (ع) شهر سوق شامل سه بخش اصلی است:
۳.۲.۱. کتابخانه
این بخش دارای بیش از ۶٬۰۰۰ جلد کتاب چاپی و خطی است که تمرکز ویژه‌ای بر مطالعات تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی جنوب غرب زاگرس دارد.

۳.۲.۲. موزه
در این بخش بیش از ۲۰۰ شیء تاریخی شامل آثار دوره صفویه، افشاریه، قاجار و معاصر به نمایش گذاشته شده است که به معرفی و ترویج فرهنگ و هنر منطقه کمک می‌کند.
۳.۲.۳. مرکز اسناد
بخش اسناد این مرکز با نگهداری بیش از ۲۶٬۰۰۰ برگ سند شامل وصیت‌نامه‌ها، شجره‌نامه‌های سادات منطقه، اسناد شرعی، حقوقی، اداری و سایر اسناد تاریخی، بستری ارزشمند برای پژوهش‌های تاریخی فراهم ساخته است.

۳.۳. ارتباط با آستان قدس رضوی
این مرکز تحت نظارت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی فعالیت می‌کند. این ارتباط باعث شده است که مرکز سوق بتواند از تجربیات، استانداردها و حمایت‌های علمی و فنی این مجموعه بهره‌مند گردد و بخشی از شبکه گسترده کتابخانه‌ها و مراکز اسناد رضوی در کشور شود.

۴. بحث
یافته‌ها نشان می‌دهد که مرکز اسناد امام رضا (ع) در شهر سوق نقش مهمی در ارتقاء سطح فرهنگی و علمی منطقه ایفا می‌کند. این مرکز نه‌تنها بستر مناسبی برای پژوهشگران و دانشجویان ایجاد کرده، بلکه توانسته است بخش مهمی از هویت فرهنگی جنوب غرب ایران را حفظ و به نسل‌های آینده منتقل کند. پیوند این مرکز با آستان قدس رضوی، ضمن تضمین اعتبار علمی و اجرایی، به آن امکان می‌دهد تا از تجربیات و زیرساخت‌های ملی و بین‌المللی بهره‌مند گردد. همچنین وقف فرهنگی در این مرکز نشانگر نقش مؤثر نهاد وقف در توسعه پایدار فرهنگی در ایران است.

۵. نتیجه‌گیری
مرکز اسناد امام رضا (ع) در شهر سوق توانسته است با تلفیق کتابخانه، موزه و مرکز اسناد، به‌عنوان یکی از مراکز جامع فرهنگی جنوب غرب کشور شناخته شود. این مرکز با گردآوری و نگهداری اسناد و آثار ارزشمند تاریخی، ضمن حفظ میراث مکتوب و مستند منطقه، بستری مناسب برای مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه‌های تاریخ، فرهنگ، مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی ایجاد کرده است. استمرار حمایت آستان قدس رضوی و تعامل علمی و پژوهشی با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌تواند به ارتقای جایگاه این مرکز در سطح ملی و بین‌المللی کمک کند.

۶. پیشنهادها
۱. توسعه طرح‌های دیجیتال‌سازی اسناد و راه‌اندازی پایگاه اطلاعات آنلاین برای دسترسی پژوهشگران.
۲. برگزاری کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی در حوزه اسناد و میراث مستند.
۳. همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برای انجام تحقیقات علمی میان‌رشته‌ای.
۴. مستندسازی تاریخ شفاهی منطقه با مشارکت نخبگان محلی و پژوهشگران.
۷. منابع
۱. وب‌سایت رسمی آستان قدس رضوی. بازیابی‌شده در خرداد ۱۴۰۴ از: https://library.razavi.ir
۲. مرکز اسناد امام رضا (ع) شهر سوق، مصاحبه با مدیر مرکز، خرداد ۱۴۰۴.
۳. موسوی‌نژاد، سید علی. (۱۴۰۳). گفتگو پیرامون اهداف و فعالیت‌های مرکز اسناد امام رضا (ع).
۴. اسناد و مدارک مرکز اسناد امام رضا (ع) شهر سوق، آرشیو داخلی.